Heinrich Seuse (1295-1366) was een predikbroeder. Hij wordt samen met zijn ordegenoten Meister Eckhart O.P. (ca. 1260-1328) en Johannes Tauler O.P. (ca. 1300-1361) gerekend tot de belangrijkste vertegenwoordigers van de zogenaamde Rijnlandse mystiek.
Zijn in het Latijn geschreven Horologium Sapientiae, dat in 1334 verschijnt, is een bewerking van het in het Middelhoogduits geschreven ‘Boekje van de Eeuwige Wijsheid’, dat hij enkele jaren eerder publiceerde. Meer dan in dit volkstalige werk, staan in zijn nieuwe boek de heersende misstanden in de kerk op de voorgrond. De schrijver roept op tot hervormingen.
In het Horologium Sapientiae brengt de door recidiverende zwaarmoedigheid en pijnlijke afwijzingen gekwelde protagonist, Seuses alter-ego, verslag uit van de weg die naar zijn genezing heeft geleid. Zijn Lief, de Eeuwige Wijsheid, begeleidt hem op zijn queeste en wijst hem onderweg, als doortastende en empathische geneesvrouw, op een krachtig heelmiddel: meditatie over Christus’ Passie gecombineerd met de deugd van de ‘puritas cordis, de zuiverheid van hart. Het lijden dat de protagonist wilde vluchten, blijkt hiermee op paradoxale wijze plots het pad te worden naar zijn genezing.
De weg van de protagonist, een mens vol mankementen steeds opnieuw struikelend over eigen tekortkomingen, zal door Seuse gepropageerd worden als de voorbeeldige weg die ook de zieke, spiritueel uitgedoofde christenheid van zijn dagen moet gaan om het oude ideaal van de oer-kerk weer te laten opvlammen.
Het Horologium Sapientiae zal een van de meest gelezen en verspreide religieuze boeken van de 14e en 15e eeuw worden. Reeds vroeg verschijnen gehele en gedeeltelijke vertalingen in bijna alle gesproken talen van het Avondland. Via de Devotia Moderna, de laat-middeleeuwse vernieuwingsbeweging die het werk enthousiast opneemt, zal Seuses gedachtegoed richtinggevend worden voor de spiritualiteit van de Lage Landen.
Het Horologium Sapientiae wordt hier, voor het eerst in zes eeuwen, in zijn geheel naar het Nederlands vertaald. Het werk verschijnt onder de titel ‘de Klok van de Wijsheid’. De vertaling is omkranst met annotaties en voorzien van een inleiding. In een aparte bijlage kan de in het middeleeuws Latijn geschreven brontekst geraadpleegd worden, geflankeerd door diezelfde Nederlandse vertaling.
Peter Freens,
Sittard, 29-11-2023.